ARNHEM – Op dinsdag 29 april 2025 vond in Arnhem een indrukwekkende herdenking plaats ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de April-meistakingen van 1943, waaronder de negentien mannen die door de Duitse bezetter op de Waterberg werden gefusilleerd. Stichting Landelijke Herdenking April-meistakingen 1943 organiseerde de bijeenkomst, die begon met een bijeenkomst voor nabestaanden in het Huis van de Provincie en eindigde bij het monument op de stille hellingen van de Veluwe.
Het monument werd exact 75 jaar eerder onthuld, op 29 april 1950, door burgemeester C. Matser van Arnhem. Nu, driekwart eeuw later, kwamen nabestaanden, jongeren en belangstellenden samen om deze tragische en moedige episode uit de oorlogsgeschiedenis te herdenken.
Verzet op de werkvloer
De negentien mannen die op de Waterberg het leven lieten, kwamen uit verschillende delen van Gelderland. Ze werkten bij de Heveafabrieken in Heveadorp, de metaalbedrijven Industrie en Vulcanus in Vaassen, machinefabriek Thomassen in De Steeg, Ark’s Beschuitenfabriek in Heerde en het meubelbedrijf WeBé in Beneden-Leeuwen.
Zij behoorden tot de honderdduizenden Nederlanders die in de eerste dagen van mei 1943 hun werk neerlegden. De stakingen vormden een massale en vreedzame verzetsactie tegen de oproep van de Duitse bezetter om Nederlandse oud-militairen opnieuw krijgsgevangen te maken. De reactie van de bezetter was genadeloos.
Stemmen van nu: jong en oud reflecteren op vrijheid
Tijdens de herdenking werden niet alleen feiten en namen genoemd, maar ook gevoelens gedeeld. Twee gedichten maakten diepe indruk op de aanwezigen.
Rahaf Maher, leerling van ISK De Heemgaard in Apeldoorn, schreef haar gedicht vanuit haar eigen vluchtverhaal uit Syrië. Haar woorden sloten pijnlijk precies aan bij het thema van de dag:
Misschien lijken twee minuten weinig
Maar ze bevatten ontelbare verhalen
Het belang van 4 mei is heel groot
Laten we nadenken over hoeveel slachtoffers hun leven in gevaar hebben gebracht.
De oorlog is voorbij
Maar we staan vandaag met heel veel oorlogen in de wereld
We kunnen zeggen dat er nog mensen zijn die dakloos moeten worden
of hun vrijheid moeten geven
We moeten nooit vergeten,
dat vrijheid veel levens heeft gekost
Vrijheid betekent dat je op je eigen manier kunt leven
en je eigen keuzes kunt maken.
Je kunt geen schuld hebben
Maar toch schuldig bevonden worden
Aan je identiteit, geloof of zelfs uiterlijk.
Onze woorden zijn misschien klein,
maar onze gevoelens en trots zijn enorm.
De vrijheid die wij vandaag hebben,
komt uit zware en moeilijke tijden,
Gebeurtenissen die ons hier laten staan.
Haar gedicht raakte een snaar bij velen. Want hoewel de executies op de Waterberg meer dan 80 jaar geleden plaatsvonden, is de actualiteit van oorlog, ontheemding en verlies voor velen rond de wereld nog steeds een realiteit.
Ook Ria van Heck, namens de Stichting Herdenking April-meistaking 1943 Maas en Waal, droeg een gedicht voor:
Pluk Pluk eens wat bloemen in de natuur
en leg die neer bij een boom in het bos
Want daar kan liggen een held die door oorlogsgeweld
Zijn leven voor onze vrijheid gaf
De bloemen als symbool voor een onbekend gebleven graf
Het zijn er velen die zo rusten in onbekend gemaakte aarde verdienen ons respect, hun moed getuigt van grote waarde
Hun offer bracht zoveel onbeschrijfelijk verdriet en in herinnering onmenselijk leed.
Maar door de jaarlijkse herdenkingen vergeten wij de offers van deze verzetshelden niet.
Al vanaf mijn jeugd ben ik naar herdenkingen gegaanHeb bij de verhalen goed geluisterd en ben stil gaan staan
Zachtjes ruist de wind, die fluistert in mijn oor
Kijk naar de geschiedenis en geef deze booschap door
Leiders van de wereld, hoor wat ik in die boodschap zie:
oorlog is geen optie, laat het vrijheid en vrede zij.
Herdenken om te blijven begrijpen
De herdenking op de Waterberg was niet alleen een moment van stilte en reflectie, maar ook een levendige les in historisch besef. Voor nabestaanden bood het ruimte voor erkenning en herinnering. Voor jongeren – zoals Rahaf – sloeg het een brug tussen verleden en heden.
Zolang we deze verhalen blijven vertellen, blijven de offers van toen niet vergeefs. De negentien mannen op de Waterberg, en de honderdduizenden Nederlanders die opkwamen voor vrijheid, verdienen een plek in ons collectieve geheugen.
Meer weten over de April-meistakingen en andere herdenkingen? Bekijk de rest van onze website: aprilmeistakingen.com